2 juli Epiloog

We zijn weer thuis en dat is fijn. De nieuw aangeleerde routines die het mogelijk maakten om 5 weken uit twee tassen te leven, worden weer vervangen door de oude. Wat zal overblijven van indrukken, gevoelens en leerervaringen van de afgelopen weken zal blijken. De reis was verrijkend in alle mogelijke dimensies. Echter ons leven zal er niet fundamenteel door veranderen. We trekken ons niet terug als kluizenaar in Galicië (kan je met zijn tweeën wel kluizenaar zijn trouwens, een nieuwe trend wellicht). We verkopen niet al onze bezittingen en zullen ook geen fietsnomadebestaan gaan leiden. Wel veel respect en bewondering voor degenen die dat kunnen en willen. Wat wel gelukt is om ons volledig los te maken van werk en andere verplichtingen. Dat gaf en geeft een enorm ontspannen gevoel. We wensen iedereen ook een dergelijke ervaring toe. De geografische afstand en het moeten leven vanuit andere routines en behoeftes geven voldoende ruimte voor beschouwing, bezinning en wellicht ook herwaardering van activiteiten en doelen. Op sommige plaatsen werd ons gevraagd om aan te geven vanuit welke perspectieven we de Camino reden. Spiritueel, cultureel, religieus, sportief of toeristisch. Wij zetten steeds een kruisje achter elke categorie. We hebben heel veel gezien aan landschappelijk en cultureel schoons, er waren genoeg momenten om alleen te zijn met onze gedachten, we hebben heerlijk gefietst en er waren momenten dat het geloof en de rituelen die daarbij horen ons geraakt hebben. In verschillende mate uiteraard; talig hebben we in onze blog steeds het meervoud gebruikt waar het soms ook individuele ervaringen waren. We deelden die ervaringen altijd met elkaar en via de blog hebben wij dat willen doen met iedereen die de reis in gedachten of virtueel met ons wilde maken. Wat opgeschreven is maakt slechts deel van een selectie van veel meer ervaringen en  ontmoetingen. Voor ons zal deze reis altijd een ijkpunt blijven. En een rijke bron van grappige, mooie en tekenende verhalen. Het was een voorrecht om het met elkaar te doen, wij zullen de reis in onze herinnering nog zeker een aantal keren overdoen. Wij hebben het ook als inspirerend ervaren om de reis met onze lezers te maken. Wij voelden ons gesteund door de reacties en het heeft onze reis een extra dimensie gegeven om die met jullie te delen.

Wat hebben wij de laatste dagen nog gedaan?  Uiteraard Santiago bekeken met de kathedraal met daarin de crypte van de Heilige Jacobus, het plein met het hotel de los Reyes Catolicos, het vroegere pelgrimsverblijf, maar nu een luxe parador. We zouden graag nog even naar Cabo Finisterre hebben gefietst, al vanaf Keltische tijden werd de sterrenroute gelopen die eindigde in de Oceaan bij Fisterra. Op de platte aarde hielden de Kelten, aan de stranden van de Costa da Morte, ceremonies waarbij men gezuiverd werd van onheil. Hier van over is de gewoonte om kleding te verbranden en aldus afscheid te nemen van de Caminos. Volgens sommigen loopt hier een voelbare krachtmeridiaan. Dat moet Katrien maar namens ons allen doen. Zij gaat wel. Veel kleren moet zij maar niet verbranden, zij heeft al niet zoveel bij zich.

Op woensdag onze eerste niet-fietsdag  is het lichaam wel wat in de war en onrustig. Het wil fietsen, maar we leveren juist de fietsen in. Die gaan met een reisorganisatie terug naar Nederland en worden voor de deur afgeleverd. Dat hebben ze wel verdiend, op een klein ongemak na hebben ze ons trouw gediend. 's Middags gaan we naar de mis. Om 12.00 is er de speciale pelgrimsmis. De vakken vooraan zijn gereserveerd voor pelgrims met een Compostelaat. Wij zitten op de eerste rij. Carlos zet ons vanaf de overkant op film en foto. Het is een bijzondere mis, ook deze ontroert weer, het raakt. Misschien is het de aanwezigheid van je fietsmaat aan de ene kant en een gestudeerde sopraan aan de andere kant, misschien is het ook iets anders. De liturgie is volgbaar, maar wel in Japans, Servisch en Spaans. Aan sommige concelebranten is te zien dat het gisteren ofwel laat is geworden, ofwel dat dit een routineklus is. Na de communie is het wachten op het zwaaien van het grote wierrookvat, helaas er is nu blijkbaar niet voor betaald, het spektakel blijft uit. Geeft toch een lichte teleurstelling. 's Avonds zien we elkaar weer voor het eten, alleen Carlos is al vertrokken. Het giet buiten van de regen, we zitten met zeven aan ons laatste avondmaal. Katrien wil niet dat er afscheid van haar genomen wordt, dat is al genoeg gebeurd in haar leven, dus zij gaat als eerste. Met een mengeling van jaloezie, zij wel, en mededogen, er is niets of niemand die op haar wacht, nemen we innig afscheid. Dat doen we ook van ' onze'  Vlamingen. Net zo innig, we bedanken elkaar voor het gezelschap. Van Krista en Patrick is het moeilijk afscheid nemen, want de andere dag zien we elkaar weer terug op het vliegveld van Santiago. Wij komen weer laat toe zoals de Vlamingen zouden zeggen, maar door een speling van het lot wordt de vertrekvolgorde van de beide vluchten naar respectievelijk Brussel en Amsterdam omgedraaid. Voor het eerst ( en waarschijnlijk ook voor het laatst) vertrekken wij eerder. Wel in de wetenschap dat wij vandaag vlak voor het vertrek het grote wierrookvat toch hebben zien zwaaien. We zijn in het tweede gedeelte van de mis toch nog even binnengeslopen. En het is inderdaad een spectaculair gezicht.

De Botafumeiro is het grootste wierookvat ter wereld. Het vat is 1,60 meter hoog en weegt ca. 80 kg. Het wordt voor de viering gevuld met houtskool en wierook en hangt aan een lang touw. Na de communie wordt de wierook ontstoken en wordt het vat door acht kerkdienaren in beweging gebracht. Daarbij slingert de Botafumeiro op spectaculaire wijze van links naar rechts door de ruime dwarsbeuk. Hij bereikt daarmee een hoogte van twintig meter, nauwelijks één meter lager dan het gewelf, en één slingerboog bedraagt vijfenzestig meter.

Volgens overlevering dient de Botafumeiro om de lucht in de kathedraal te zuiveren van onreinheden en onwelriekende geuren van de pelgrims. Het is voor bezoekers altijd een verrassing of ze de Botafumeiro in bedrijf zien, want van tevoren wordt niet bekendgemaakt of het tijdens de viering al dan niet plaats zal vinden. We hebben nu alles gezien, het is klaar.

Nog voor de wielen Santiago loslaten vallen wij in slaap. Het is mooi geweest.

Gracias a todos y hasta luego.